Μήνυμα για την εορτή των Αγίων τριών Ιεραρχών 2011

Η εορτή των Τριών Ιεραρχών, του Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου, του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου και του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, μάς δίδει την ευκαιρία να στρέψουμε την προσοχή μας στις τρεις αυτές μορφές. Οι Άγιοι αυτοί δεν διακρίθηκαν μόνο για την αγάπη τους στο Θεό, την αγιασμένη τους ζωή και την προσφορά στον πλησίον, αλλά και πλούτισαν την Εκκλησία και την ανθρώπινη σκέψη με τους λόγους και τις συγγραφές τους. Γι’ αυτό τους τιμούμε και ως προστάτες της Παιδείας. Ας επικεντρώσουμε το λόγο μας στη σχέση του αγαθού της Παιδείας με τους τρεις κορυφαίους Πατέρες.

Πολλές φορές ίσως σκεφτήκαμε πως η Παιδεία είναι κάτι που δεν αφορά όλους μας, μα αποκλειστικά τους εκπαιδευτικούς, τα παιδιά, τους νέους και τους γονείς τους. Πολλές φορές σκεφτήκαμε πως η Παιδεία απασχολεί τον άνθρωπο μόνο μία συγκεκριμένη περίοδο της ζωής του και έπειτα «γλιτώνει» από αυτή. Ξεχνάμε πως η Παιδεία είναι απαραίτητος όρος για την επιβίωση ενός λαού. Αγνοούμε τον αγώνα των Τριών Ιεραρχών που μάς είναι μακρινοί χρονικά αλλά ακόμα και του Κοσμά του Αιτωλού, που μάς είναι κοντινότερος.

Πρέπει να θυμηθούμε πως η Παιδεία είναι η απάντηση σε κάθε περίοδο ταραχής και κρίσης. Είναι η απάντηση στον φόβο. Φοβάται εκείνος που αγνοεί. Εκείνος που γνωρίζει μπορεί να διατηρήσει τη ψυχραιμία του και να αποφασίσει. Να δράσει με προγραμματισμό και προοπτική και όχι να αντιδρά σε όσα αποφασίζονται ερήμην του η συμβαίνουν εν αγνοία του. Όποιος αγνοεί δεν μπορεί να διακρίνει ανάμεσα σε εχθρούς και φίλους, ανάμεσα σε κινδύνους και ευκαιρίες. Φαντάζεται εχθρούς εκεί που δεν υπάρχουν, σκιαμαχεί, παλεύει με σκιές του παρελθόντος, ενώ παράλληλα εξαπατάται εύκολα από τους γλυκομίλητους εχθρούς του. Όποιος αγνοεί αποδέχεται διχαστικά κηρύγματα που θέλουν να τον αποξενώσουν από τους αδελφούς του και τους εν δυνάμει συμμάχους του.

Τον φόβο και την άγνοια πολέμησαν οι Τρεις Ιεράρχες στην εποχή τους. Θα μπορούσαν να ταυτίσουν τον ελληνικό πολιτισμό και την γλώσσα με την αρχαία ελληνική θρησκεία. Ακόμα και σήμερα τον πολιτισμό αυτό ορισμένοι προσπαθούν να απορρίψουν ταυτίζοντάς τον σκοταδιστικά με μία πρωτόγονη ειδωλολατρία αγνοώντας το διακριτικό πνεύμα της Αποστολικής παράδοσης. Αντίθετα με τους καχύποπτους αμαθείς, οι Τρεις Ιεράρχες ταξίδεψαν, σπούδασαν, γνώρισαν και, στηριζόμενοι στην πίστη και την χριστιανική τους ζωή, μπόρεσαν να καθαρίσουν το νερό από την πηγή του ελληνικού πνεύματος, το οποίο είχε θολώσει για αιώνες και με διάκριση να ποτίσουν το αμπέλι του Χριστού για να δυναμώσει και να καρποφορήσει με μεγαλύτερη ζωντάνια.

Οι Τρεις Ιεράρχες έζησαν σε περίοδο μεγάλης κρίσης, αβεβαιότητας και ανασφάλειας, χρόνια πολύ πιο δύσκολα και ταραγμένα από τα δικά μας. Μεγάλες δυνάμεις συγκρούονταν για την εξουσία, τον πλούτο και την επιρροή σε ανθρώπινα πνεύματα και ψυχές. Ο λαός της αυτοκρατορίας μιλούσε πολλές διαφορετικές γλώσσες και διαλέκτους, ακολουθούσε πολλές διαφορετικές εθνικές και πολιτιστικές παραδόσεις. Μέσα στη σύγχυση και τη σύγκρουση αναζητούσε λόγο νηφάλιο και πνευματικό, λόγο ζωντανό και ζωογόνο, λόγο που να στηρίζει τον αγώνα και να μην τρομοκρατεί.

Η απάντηση των Τριών Ιεραρχών ήταν ο σαρκωμένος Λόγος του Ευαγγελίου, η μίμηση του Χριστού μέσα από την ζωή τους και η ανάπτυξη των πνευματικών μηνυμάτων Του μέσα από τη σκέψη, τις ομιλίες και τα γραπτά τους, μέσα από το παιδαγωγικό πνευματικό τους έργο.

Αναζήτησαν την Παιδεία και την πνευματική καλλιέργεια στον χώρο που οι θρησκόληπτοι της εποχής τους θεωρούσαν απαγορευμένο για την χριστιανική σκέψη. Στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, αυτόν που οι φανατικοί ταύτιζαν με την ειδωλολατρία, με τον εχθρό. Σε αυτόν βρήκαν τη μέθοδο και τα εφόδια να υπηρετήσουν και να στερεώσουν την πίστη τους.

Στην ελληνική γλώσσα βρήκαν έννοιες για να εξηγήσουν και να διευκρινίσουν το δόγμα της πίστης τους. Σε εποχές συγκρητισμού και αιρέσεων θεολόγησαν στηριζόμενοι στη δομή, τη σύνταξη και τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας, όπως είχε αναπτυχθεί από φιλοσόφους και ρήτορες. Η πίστη τους δεν αλλοιώθηκε αλλά ενδυναμώθηκε. Αμφιβολίες και διχογνωμίες των πιστών διασκορπίστηκαν μέσα από ρητορικά σχήματα που είχαν αναπτύξει έλληνες και ρωμαίοι ρήτορες και διανοητές. Οι λόγοι τους γοήτευσαν χριστιανούς και εθνικούς και τους προσέλκυσαν στην Εκκλησία. Αυτό το ελεύθερο και ανοιχτό πνεύμα μπόρεσε να γοητεύσει και τους νέους που σε κάθε εποχή είναι περισσότερο ανήσυχοι και προβληματισμένοι από τους μεγαλύτερούς τους.

Θα πρέπει να θυμίσουμε σε όλους ξανά πως οι Τρεις Ιεράρχες δεν τιμώνται μόνο για την αρετή και την χρηστότητά τους αλλά τιμώνται ως προστάτες της Παιδείας για το θαρραλέο, πρωτοποριακό και διακριτικό τους πνεύμα. Να θυμηθούμε και εμείς πως οι Τρεις Ιεράρχες δεν αποτέλεσαν ένα συντηρητικό πρότυπο Παιδείας, αλλά ακριβώς το αντίθετο, ένα πρότυπο Παιδείας γεμάτο θάρρος και πίστη στην μεταμορφωτική δύναμη των λόγων του Χριστού, που δεν διστάζει να συλλέξει γνώση από κάθε πηγή και, με υπέρτατη διάκριση, να επιλέξει, να αξιολογήσει και να ωφεληθεί από κάθε σταγόνα δροσιάς που θα μπορούσε να θρέψει την άμπελο του Χριστού.

Αγαπητοί μου αδελφοί,

Το πνεύμα των τριών Αγίων Πατέρων μας ας μάς υπενθυμίζει αέναα ότι, και στη σημερινή κρίση, η Παιδεία μπορεί να δώσει την λύση. Η γνώση μπορεί να διώξει τον φόβο, η διάκριση την καχυποψία και την εχθρότητα, η καλλιεργημένη σκέψη και ο λόγος να διευκρινίσει και να αντιμετωπίσει τα προβλήματα. Η Παιδεία μπορεί να οδηγήσει στην αυτοσυνειδησία, στην παραδοχή και κατανόηση των λαθών, των παραλείψεων και των ελλείψεών μας. Η διαμόρφωση νηφάλιας και κριτικής σκέψης μπορεί να οδηγήσει στην δημιουργία λύσεων που δεν θα ανακυκλώνουν τις αιτίες των προβλημάτων.

Είθε οι ικεσίες των τριών Αγίων και το υπόδειγμα της ζωής τους να μάς χαρίζουν την απαραίτητη Θεία Φώτιση που έχουμε απόλυτη ανάγκη να σκεπάζει κάθε σκέψη, κάθε λόγο και κάθε πράξη μας.