Κύριε Πρύτανη,
Κύριε Κοσμήτορα,
Κύριε Δήμαρχε,
Εκδηλώσεις σαν τη σημερινή, δεν μπορεί παρά να γεμίζουν με πολλή χαρά, όχι μόνον τους παρισταμένους, αλλά και όλους τους συμπολίτες μας. Δεν πρόκειται μόνον για το γεγονός μιας δενδροφύτευσης. Ούτε για την προσθήκη 25 στρεμμάτων πρασίνου στην πόλη μας - στην προνομιούχο και προικισμένη από τόσες φυσικές ομορφιές πόλη μας - Η πρωτοβουλία αυτή, μαζί με τη χαρά, φέρνει και ελπίδα για μια αλλαγή στάσης όλων μας απέναντι στη Φύση, αυτό το θαύμα της δημιουργίας, που μας χαρίστηκε ως δώρο πολύτιμο και που το καταντήσαμε εργαλείο απληστίας και λαφυραγωγίας.
Δυστυχώς, εμείς οι άνθρωποι, είμαστε όντα που μαθαίνουν μόνον μέσα από τα παθήματα. Σπάνια εκτιμούμε όσα έχουμε και πολύ σπανιότερα τα φροντίζουμε, ώστε να μην τα στερηθούμε. Αυτό συνέβη και με το περιβάλλον. Έπρεπε ο αέρας να γεμίσει δηλητήριο, έπρεπε η θάλασσα να μεταμορφωθεί σε μια νεκρή υδάτινη μάζα, έπρεπε οι πόλεις μας να αποψιλωθούν από κάθε... περιττή ελεύθερη και δεντροφυτεμένη έκταση, πριν συνειδητοποιήσουμε τις επιπτώσεις της αδιαφορίας μας και της κακοποίησης των πηγών της ζωής που μας θρέφουν και μας συντηρούν.
Ακόμη όμως και τώρα, τα επιχειρήματα για την προστασία του περιβάλλοντος δεν φαίνεται να πείθουν, ούτε τον απλό άνθρωπο, ούτε και τα περίφημα κέντρα λήψης αποφάσεων. Ίσως διότι δεν αρκεί από μόνη της η επίκληση της ομορφιάς της Φύσης, ή ακόμη και των θανάσιμων κινδύνων της υγείας μας. Ο περιορισμός αυτός νομίζω πως στερεί από την συζήτηση βαθύτερες παραμέτρους και διαστάσεις. Πιο βαθιές, πιο ουσιαστικές, πιο - επιτρέψτε μου - πνευματικές απαντήσεις περιμένει ο σύγχρονος άνθρωπος για να απεγκλωβιστεί από την αδιαφορία του και να ενταχθεί σε συλλογικές δράσεις. Ας μην ξεχνάμε πως για αιώνες, η Φύση απετέλεσε για τον άνθρωπο, όχι μόνον δεξαμενή τροφής, όχι μόνον πηγή κάλλους, αλλά και σχολείο μύησης στα μυστικά της ζωής. Αυτή δίδαξε στον άνθρωπο την έννοια του κύκλου της ζωής, της επίπονης φροντίδας και της υπομονής πριν την καρποφορία, την αλληλεξάρτηση των όντων, την ιδέα της αλυσίδας της ζωής, που ένας κρίκος της αν σπάσει, κόβεται ολόκληρη. Πάνω απ΄ όλα όμως, η Φύση δίδαξε στον άνθρωπο την ευγνωμοσύνη για το δώρο της Δημιουργίας που δέχτηκε και το δέος μπροστά στην αδυναμία του να κατασκευάσει κάτι, που έστω και να πλησιάζει την ομορφιά και του πιο περιφρονημένου αγριολούλουδου. Με άλλα λόγια, η επαφή με τη Φύση διαμόρφωνε πάντα ανθρώπους με επίγνωση των ορίων τους, ταπείνωση, αγωνιστικότητα, υπομονή και αισιοδοξία. Και αυτά τα χαρακτηριστικά διαπότιζαν και όλο το φάσμα της ζωής και των σχέσεών τους.
Εκτός από σχολείο, η Φύση υπήρξε πάντα και ανάχωμα στα έμφυτα - για την Εκκλησία μας παρά φύσιν - πάθη του ανθρώπου: την αλαζονεία, την βιασύνη, την αρπαγή, τον ατομισμό και κυρίως το πάθος της απληστίας. Επιτρέψτε μου να υπογραμμίσω έντονα την λέξη «απληστία», καθώς περιφέρεται πλέον στα χείλη, όχι θεολόγων, φιλοσόφων ή ψυχολόγων, αλλά τεχνοκρατών και οικονομολόγων. Αυτοί είναι που την εντοπίζουν στη ρίζα των σημερινών αδιεξόδων. Φαίνεται πως η κρίση που ζούμε, πέρα από τα δεινά της, μας προσφέρει και κάποιες έμμεσες ευεργεσίες, όπως την υπενθύμιση πως οι οικονομικοί δείκτες καταρρέουν, όταν πρώτα έχουν ανατραπεί νόμοι ηθικοί και πνευματικοί, νόμοι αρχέγονοι και σύμφυτοι με την ανθρώπινη φύση.
Ρίξτε μια μάτια στην κοινωνία μας και θα διαπιστώσετε πως υφίσταται τις συνέπειες της παραβίασης των πολύτιμων διδαγμάτων της Φύσης που προανέφερα. Άνθρωποι που αντί για κύκλους της ζωής βλέπουν μόνον μία ευθύγραμμη πορεία προς μία διαρκώς αυξανόμενη κερδοφορία, άνθρωποι εθισμένοι στην ευκολία, χωρίς δυνάμεις και αντοχές, άνθρωποι ανυπόμονοι για δωρεάν ηδονή κάθε είδους, χωρίς κόπο, χωρίς υπομονή, χωρίς προοπτική. Άνθρωποι ανυποψίαστοι για την πολύτιμη αξία της σχέσης και της συνύπαρξης, ανίκανοι να προσφέρουν συλλογικά οράματα και συνοδοιπορίες. Τέλος, άνθρωποι βαθειά αγνώμονες, που γνωρίζουν μόνον δικαιώματα, με συνέπεια να πορεύονται διαρκώς ανικανοποίητοι, βυθισμένοι στη μελαγχολία και τη μεμψιμοιρία.
Μέσα σε λιγότερο από 200 χρόνια, για λόγους ιστορικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς, οι άνθρωποι βρέθηκαν να στοιβάζονται ανάμεσα σε άκαμπτες οικοδομές, με ίδια χρώματα χειμώνα-καλοκαίρι, αποκομμένοι από τις ίδιες τις ρίζες της ύπαρξής τους. Το γράσο των μηχανών άρχισε σταδιακά να μουντζουρώνει και τις ψυχές τους, καθώς μεταβλήθηκαν ξαφνικά σε απρόσωπες μονάδες παραγωγής. Συναισθήματα και ανθρώπινες ανάγκες απεδείχθησαν ανυπεράσπιστα μπροστά στη σκληρότητα των μετάλλων. Ο άνθρωπος στένεψε και πρόοδος ονομάστηκε η εξέλιξη ενός μικρού μόνον τμήματος της ζωής του.
Αυτήν ακριβώς την αλλοτρίωση, αυτόν ακριβώς τον ακρωτηριασμό επεσήμανε από την αρχή της διαδρομής της και η Εκκλησία του Χριστού. Ποτέ δεν εμπόδισε την πρόοδο. Ούτε θέλησε, ούτε και θα μπορούσε. Αγωνίστηκε όμως για δύο πράγματα: Πρώτα, να θυμίζει διαρκώς την ποικιλία των αναγκών του ανθρώπου και την ανεπάρκεια της ύλης να καλύψει όλο το φάσμα αυτών των αναγκών. (Θυμάστε; «Ουκ επ΄ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος»). Και το δεύτερο, να διατηρεί την ισορροπία ανάμεσα στο «εργάζεσθαι» και το «φυλάττειν» των πρωτοπλάστων.
Η Εκκλησία αντιμετώπισε πάντα τη Φύση ως το πεδίο δράσης του ανθρώπου. Σ΄ αυτήν βλέπει πάντα έναν καθρέφτη της ανθρώπινης ψυχής. Το περιβάλλον σφραγίζεται διαρκώς από την ποιότητά της, αλλά και αυτό με τη σειρά του επιδρά καίρια στην ανθρώπινη ψυχοσύνθεση. Γι αυτό και στην πίστη μας είναι διαρκής η προσπάθεια γεφύρωσης των ορατών με τα αόρατα. Από την αρχιτεκτονική του χώρου του ναού μέχρι τον περιβάλλοντα χώρο του κάθε μοναστηριού, ο καθένας μπορεί να διαπιστώσει, όχι μόνο τον σεβασμό της ορθόδοξης παράδοσης προς το τοπίο, αλλά και το ενδιαφέρον της να το ημερέψει και να το ομορφύνει, μεταβάλλοντάς το σε μέσον γαλήνης και κατάνυξης. Τον γέροντα Ιάκωβο Τσαλίκη, τον έβλεπαν πολλές φορές να περπατάει στις πλαγιές γύρω από το μοναστήρι του στη Εύβοια και να ρίχνει σπόρους, λέγοντας πως όσο καίγονται τα δέντρα, τόσο χειροτερεύουν οι άνθρωποι. Σήμερα δέντρα τεράστια βρίσκονται τριγύρω και αναπαύουν τους προσκυνητές.
Το περιβάλλον υπήρξε πάντοτε για την Ορθόδοξη παράδοσή μας παράγοντας επιβίωσης, αλλά και πνευματικής προκοπής. Πλήθος ορθόδοξων μοναστηριών σήμερα σε όλο τον κόσμο έχουν συνδυάσει το πνευματικό τους έργο με υψηλής ποιότητας καλλιέργειες και παραγωγή άκρως ποιοτικών βιολογικών προϊόντων. Αλλά και η ορθόδοξη λατρεία, από την θεία Λειτουργία μέχρι την πιο απλή ακολουθία, μεταβάλλει τους καρπούς της γης σε σύμβολα μιας άλλης πραγματικότητας. Κάθε νέα προσπάθεια του ανθρώπου, η Εκκλησία την ευλογεί με νερό κι ένα κλαδί βασιλικό, για να του υπενθυμίζει, πως κάθε έργο του δεν μπορεί να είναι μόνο εργαλείο κέρδους, αλλά και αγιασμού του, δηλαδή πορείας του προς μια ποιοτικότερη ζωή. Συγχρόνως, δεν παύει να αγωνιά και για τη φροντίδα και την συντήρηση των δώρων της Πλάσης, όχι ακολουθώντας απλώς μια οικολογική μόδα, αλλά γιατί αναγνωρίζει σε αυτά την πρώτη ύλη, όχι μόνο της παραγωγής, αλλά και της ανθρώπινης ευτυχίας, της δημιουργικότητας και της αγάπης.
Πάνω σ΄ αυτά τα μονοπάτια βάδισε η παράδοση, αλλά και όλος ο πολιτισμός του τόπου μας. Βγάλτε από την ιστορική διαδρομή του λαού μας τον θαυμασμό στην ομορφιά του τοπίου, των ανθών και των οσμών και είναι σαν να εξαφανίζετε μουσική, ποίηση, φιλοσοφία, αρχιτεκτονική, τα πάντα. Αδιαφορήστε για το φως και τη θάλασσα και είναι σα να ακυρώνετε Παπαδιαμάντη και Ελύτη, που τις επετείους τους εορτάζουμε φέτος. Με όλα αυτά θέλω να πω κ. Κοσμήτορα, ότι έχω πλήρη συνείδηση πως σήμερα εδώ δεν βρίσκομαι μόνον για να συμμετάσχω στην προσφορά προς τον λαό του Βόλου ενός χώρου αναψυχής και χαλάρωσης, αλλά ενός χώρου αναγέννησης ψυχής και αναβάπτισης σε ξεχασμένους ατραπούς κουράγιου και ελπίδας. Το μεράκι και ο κόπος σας οδήγησαν σε ένα αποτέλεσμα, όχι μόνο οικολογικό και αισθητικό, αλλά και βαθύτατα πνευματικό και πολιτιστικό. Δεν συμπαθώ τις μεγαλοστομίες. Ορισμένες όμως πράξεις σαν τη σημερινή, πρέπει να ξαναβρούν τις αληθινές τους διαστάσεις. Όπως δεν συνειδητοποιούμε πως οι οθόνες σκοτώνουν πλέον ψυχές, έτσι δεν συνειδητοποιούμε πως η αγάπη στη γη και τα δώρα της θα μας τις ξαναδώσουν πίσω αναστημένες. Αν τα δέντρα που φυτέψατε είχαν φωνή θα μας παρακαλούσαν να τα ακούσουμε. Θα μας θύμιζαν, πως στα φύλλα τους κρύβουν μυστικά και λύσεις για πολλά από εκείνα που μας ταλαιπωρούν. Μυστικά, που και ο Σούμπερτ άκουσε τη φλαμουριά να του ψιθυρίζει:
«Βουίζαν τα κλαδιά της
σα να μου κράζαν ΄΄ω!,
κοντά μου πάντα μείνε,
θα βρεις γαλήνη εδώ΄΄»
Σε εποχές καταρρεύσεων βεβαιοτήτων και προγραμματισμών, η ζωή θα στραφεί προς τα πίσω για να βρει αυτή τη γαλήνη, αλλά και τη δύναμη να συνεχίσει. Και πίσω βρίσκονται νόμοι που συνδέουν τον άνθρωπο με όλα τα πλάσματα της Δημιουργίας και όλους και όλα με τον Δημιουργό. Δημιουργό αγάπης και ομορφιάς, Δημιουργό καλλιτέχνη. Όταν οι δεσμοί αυτοί αναζωογονηθούν, οικονομίες και χρηματιστήρια και δείκτες θα ξαναβρούν ισορροπία και μέτρο. Γιατί πίσω από όλα βρίσκεται η ανυπολόγιστη αξία του ανθρώπου και η ανάγκη του να ξαναβρεί την αρμονία με τον διπλανό του και με ό,τι τον περιβάλλει. Αυτή την αλήθεια ξεχάσαμε και όλα εκτροχιάστηκαν. Μέσα σε χώρους σαν κι αυτόν το μικρό παράδεισο, που σήμερα εγκαινιάζουμε, έχουμε ελπίδες να την ξαναθυμηθούμε.
Όσο για την σημερινή ημέρα, παγκόσμια ημέρα των πάρκων, σας καλώ και σας παρακαλώ, η απογοήτευση από την αναποτελεσματικότητα των θεσμών να δώσει τη θέση της στην προσωπική ευθύνη. Αυτή να μας κάνει να αισθανθούμε, ο καθένας από μας, προσωπικά υπεύθυνος για τούτο τον ευλογημένο χώρο, που όπως όλα τα ζωντανά πλάσματα, έχει ανάγκη υποστήριξης, προστασίας και αγάπης. Κι αυτό το ξέρουν καλά, όσοι καλλιεργούν λουλούδια και καρπούς με μεράκι και στοργή.
Κύριε Κοσμήτορα,
Πριν από δέκα μέρες ανακοινώθηκε πως αυξάνεται ο ρυθμός αποψίλωσης των δασών του Αμαζονίου. Βλέπετε, πως η καταστροφή ή η σωτηρία του πλανήτη βρίσκεται στα χέρια μας. Εδώ, στο Βόλο, σε μια από τις πιο όμορφες γωνιές του κόσμου, επιλέγουμε την σωτηρία και περιμένουμε κι άλλους ευαίσθητους συμπατριώτες μας να σας ακολουθήσουν. Είναι μια ζωντανή απάντηση, είναι και ένα καλό ξεκίνημα της μεγάλης διαδρομής της πατρίδας μας, που περιμένει από μας εκείνα που της στερήσαμε ή επιτρέψαμε να της στερήσουν άλλοι.
Ως ποιμένας, αλλά και ως ένα απλός πολίτης αυτού του τόπου, σας ευγνωμονώ και πάλι για την πρόσφορα σας.