Μητροπολίτης Δημητριάδος ᾿Ιωακείμ (1873-1959)

 

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΣΙΛΙΒΙΔΗ, ΔΙΔΑΚΤΟΡΟΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ-ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟΥ

 

Ο Δημητριάδος ᾿Ιωακείμ, κατά κόσμον Γεώργιος ᾿Αλεξόπουλος, γεννήθηκε στό χωριό Γκούρα Φενεοῦ τῆς ὀρεινῆς Κορινθίας τό 1873.

Τά πρῶτα γράμματα ἔμαθε στό σχολεῖο τοῦ χωριοῦ του κι ὅταν ὀρφάνεψε ἀπό πατέρα στά δώδεκα χρόνια του κατέφυγε στή Μονή Ταξιαρχῶν Αἰγιαλείας κοντά στό θεῖο του ἱερομόναχο Βενέδικτο Πετρούλια, ὅπου τέλειωσε τό Σχολαρχεῖο. Μέ τήν προστασία τοῦ γέροντά του γράφτηκε στό Γυμνάσιο Αἰγίου καί ἀποφοίτησε τελικά ἀπό τό Α´ Πατρῶν. ᾿Εργάστηκε, ὡς μοναχός ᾿Ιωακείμ, σκληρά τέσσερα χρόνια στά κτήματα τῆς Μονῆς καί ἐξοικονόμησε λίγα χρήματα ὥστε νά μπορέσει νά σπουδάσει στή Θεολογική Σχολή στήν ὁποία γράφτηκε τό 1894.

Τήν ἴδια χρονιά χειροτονεῖται ἱεροδιάκονος ἀπό τόν ῞Υδρας ᾿Αρσένιο στόν ῞Αγιο Κωνσταντῖνο ᾿Αθηνῶν. Στά μέσα τῆς σπουδῆς ὁ ᾿Αθηνῶν Προκόπιος Β´ τόν ἔστειλε στή Θεολογική ᾿Ακαδημία Μόσχας γιά τελειοποίηση τῶν σπουδῶν του, τίς ὁποῖες τελείωσε στήν ᾿Αθήνα.

Τό 1904 διορίζεται ἱεροκήρυκας τῆς ῾Ι. Μ.῎Αρτης ὅπου καί χειροτονεῖται ἱερέας μέ τό ὀφφίκιο τοῦ ᾿Αρχιμανδρίτη ἀπό τόν ῎Αρτης Γεννάδιο. ᾿Εγκαθίσταται παράλληλα ὡς πρῶτος διευθυντής τῆς νεοσύστατης ῾Ιερατικῆς Σχολῆς ῎Αρτης.

Τό 1906 ἡ ᾿Εκκλησία τῆς ῾Ελλάδος τόν ἀποστέλλει στίς ῾Ηνωμένες Πολιτεῖες ὡς πρῶτο ἱερατικῶς προϊστάμενο τῆς ἐνορίας ῾Αγίας Σοφίας Οὐασινγκτῶνος. ῾Ο ζηλωτής νεαρός ἀρχιμανδρίτης ὀργανώνει τή νεόφυτη ἐνορία καί ἐπεκτείνει τή δράση του καί στή γειτονική πόλη Βαλτιμόρη.

Τήν τριετία 1907-1910 συνεργάζεται στενά μέ τόν ῞Ελληνα πρεσβευτή στήν Οὐάσινγκτων Λάμπρο Κορομηλᾶ γιά τήν ἵδρυση τῆς «Πανελληνίου ῾Ενώσεως ἐν ᾿Αμερικῇ» πού στόχευε στήν προστασία καί προαγωγή τοῦ ῞Ελληνα μετανάστη. ῾Η ῞Ενωση αὐτή στρατολόγησε, ἐξόπλισε καί ἔστειλε νά πολεμήσουν στούς πολέμους 1912-13 στήν ῾Ελλάδα χιλιάδες ἐθελοντές ῞Ελληνες μετανάστες. ῾Ο ᾿Ιωακείμ γιά τό σκοπό αὐτό περιόδευσε καί μίλησε πατριωτικά στίς μεγαλύτερες πόλεις.

᾿Ακαταπόνητος λάτρης τῆς σπουδῆς καί τῶν γραμμάτων βρίσκει παράλληλα χρόνο γιά μεταπτυχιακές σπουδές στό περίφημο Πανεπιστήμιο Τζώρτζταουν τῆς Οὐάσιγκτων, μέ σύγχρονη τέλεια γνώση τῆς ᾿Αγγλικῆς γλώσσας.

Τό 1917 διορίζεται πρωτοσύγκελλος τῆς πρώτης ᾿Αρχιεπισκοπῆς ᾿Αμερικῆς. ᾿Οργανώνει στή συνέχεια τήν ἐνορία τοῦ Πίτσμπουργκ καί τό 1920 καταλήγει στή Βοστώνη ὡς ἱερατικῶς προϊστάμενος τῆς ἐκεῖ ᾿Ενορίας Εὐαγγελισμοῦ ὅπου τό 1923 χειροτονεῖται πρῶτος ᾿Επίσκοπος Βοστώνης ἀπό τούς ᾿Αλέξανδρο Δημόγλου, ᾿Αρχιεπίσκοπο, Γερμανό Στρινόπουλο, Μητροπολίτη Θυατείρων, καί Φιλάρετο ᾿Ιωαννίδη, ᾿Επίσκοπο Σικάγου.

῾Η Μικρασιατική καταστροφή πληγώνει τήν ὁμογένεια. ῾Ο Βοστώνης ᾿Ιωακείμ πρωτοστατεῖ στήν ἵδρυση τοῦ «Πανελληνίου ᾿Οργανισμοῦ Προστασίας Προσφύγων Μ. ᾿Ασίας» πού συλλέγει χρήματα καί ἐφόδια καί ταυτόχρονα προκαλεῖ θύελλα διαμαρτυριῶν πρός τήν ἀμερικάνικη κυβέρνηση ἐνάντια στήν τουρκική βαρβαρότητα.

Τό 1926 το ῾Ελληνικό Κράτος τιμᾶ τόν Βοστώνης ᾿Ιωακείμ μέ τό ἀνώτατο παράσημο τῶν ταξιαρχῶν τοῦ Τάγματος τοῦ Σωτῆρος.

῾Ο ᾿Εθνικός διχασμός τάραξε καί τήν ὁμογένεια. ῾Ο Βοστώνης ᾿Ιωακείμ προκειμένου νά ἀποκατασταθεῖ ἡ ἑνότητα δέχεται νά παραιτηθεῖ καί νά μετατεθεῖ στήν ῾Ελλάδα βοηθώντας ἔτσι ἀποφασιστικά τή μεγάλη προσπάθεια τοῦ πατριαρχικοῦ ῎Εξαρχου Δαμασκηνοῦ Παπανδρέου (᾿Αρχιεπισκόπου-᾿Αντιβασιλέως).

῾Ο μακαριστός ᾿Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος, ὡς Μητροπολίτης Δημητριάδος ἔγραψε· «...δέν ἦτο μικρόψυχος ὁ ᾿Ιωακείμ, οὔτε τυχαῖος ῾Ιεράρχης, ὑπῆρξε πρότυπον ἐκκλησιαστικοῦ ἀνδρός. Θά ἦτο μέγα εὐτύχημα ἐάν προσωπικότητες ὡς ἡ τοῦ ᾿Ιωακείμ δέν ἀπετέλουν σπάνιον φαινόμενον ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ».

῾Ως Μητροπολίτης Φωκίδος τό 1935 κατάφερε σέ μόλις πέντε χρόνια διακονίας νά ἱδρύσει στήν ῎Αμφισσα μικρό ᾿Ορφανοτροφεῖο καί Γηροκομεῖο, συσσίτια ἄπορων παιδιῶν, νά ἀποκαταστήσει μέ τά λίγα χρήματα πού ἔφερε ἀπό τήν ᾿Αμερική τόν ᾿Επισκοπικό Οἶκο.

Τό 1935 μετατέθηκε ἀπό τήν ῾Ι. Σύνοδο στή χηρεύουσα Μητρόπολη Δημητριάδος, ὅπου ἀφικνεῖται στίς 6 ᾿Οκτωβρίου 1935 σέ ἡλικία ἑξῆντα καί τριῶν ἐτῶν κι ὅπου βρίσκει τεράστια προβλήματα. Διαμένει σέ ξενοδοχεῖο γιατί ὁ καθηρημένος προκάτοχος Γερμανός Μαυρομμάτης εἶχε γραμμένο στό ὄνομά του, κι ὄχι τῆς Μητροπόλεως, τόν ᾿Επισκοπικό οἶκο στό Πάρκο ῾Αγίου Κωνσταντίνου, τό ναΰδριο ῾Αγίου ᾿Αποστόλου τοῦ Νέου καί τό οἴκημα τῶν γραφείων τῆς Μητρόπολης.

῾Ο κλῆρος τῆς Δημητριάδος χαμηλοῦ ἐπιπέδου καί διχασμένος σέ παλαιοημερολογίτες. ῾Η μεγάλη ἐργατούπολη τοῦ Βόλου μέ ζέοντα κοινωνικά προβλήματα, πού κορυφώθηκαν μέ τήν εἴσοδο χιλιάδων προσφύγων τῆς Μ. ᾿Ασίας.

᾿Αμέσως μετά τήν ἄφιξή του συγκαλεῖ τούς ἔχοντες καί συγκροτεῖ τήν «᾿Επιτροπή βοηθείας πτωχῶν» μέ ἄμεσο ἀποτέλεσμα 3.000 φτωχοί νά ἔχουν φαγητό.

Τό πιό σημαντικό ὅμως ἔργο φιλανθρωπίας ἦταν ἡ ἵδρυση τοῦ «Γενικοῦ Φιλοπτώχου Ταμείου» μέ κέντρο τό Βόλο καί τριάντα παραρτήματα. ῾Η προσφορά τοῦ ταμείου αὐτοῦ εἶναι ἀνεκτίμητη, ἰδιαίτερα τά χρόνια τῆς Κατοχῆς.

῾Η πληθώρα ἡλικιωμένων ἐπαιτῶν, ἰδιαίτερα προσφύγων, τόν ὀδηγεῖ στή δημιουργία «᾿Ασύλου πτωχῶν γερόντων καί ἀνιάτων» πού στεγάστηκε στό ᾿Ορφανοτροφεῖο Βόλου. ῏Ηταν ἡ ἀπαρχή τῆς ἵδρυσης τοῦ σημερινοῦ Γηροκομείου Βόλου, τό ὁποῖο ἔμελλε νά ἱδρυθεῖ, πάλι μέ δυνατές προσπάθειες καί πρωτοβουλίες τοῦ ᾿Ιωακείμ, τό 1955.

Στόν πόλεμο τοῦ 1940-41 μένει κοντά στό δοκιμαζόμενο ἀπό βομβαρδισμούς ποίμνιό του, ἐπισκέπτεται βομβόπληκτα σπίτια, στρατιωτικά νοσοκομεῖα, ἀκόμα καί τή σκληρά δοκιμαζόμενη Λάρισα, τῆς ὁποίας ἀπουσίαζε ὁ Μητροπολίτης. Δημιουργεῖ καταφύγιο γιά τό κοινό στό ὑπόγειο τοῦ Μητροπολιτικοῦ Οἴκου, τόν ὁποῖο εἶχε ἀγοράσει μέ μεγάλους κόπους πρίν τόν πόλεμο καί στό ὄνομα πιά τῆς Μητροπόλεως Δημητριάδος, ὥστε νά ἔχουν στέγη ὅλοι οἱ Μητροπολίτες. ῾Η κατάρρευση τοῦ μετώπου βρίσκει τόν Μητροπολίτη καί τό ἐπιτελεῖο του στόν ἀγώνα προώθησης τῶν ἐπιστρεφόντων στρατιωτῶν μας, ἰδιαίτερα τῶν νησιωτῶν, στίς ἑστίες τους, βρίσκει τήν Ξενιά καί τό Φλαμούρι καταφύγια διάσωσης ἀπό τήν αἰχμαλωσία συμμάχων στρατιωτῶν.

῾Η δράση τοῦ Μητροπολίτη καί τῶν ἄξιων συνεργατῶν του κληρικῶν καί λαϊκῶν κορυφώθηκε στά χρόνια τῆς ξενικῆς κατοχῆς 1941-1944. Στή μεγάλη πείνα τῆς κατοχῆς ἡ ᾿Εκκλησία ὀργανώνει ἑκατόν δέκα ἑστίες ἐνοριακῶν συσσιτίων πού ἔδιναν φαγητό σέ 15.000 ἄτομα τό 1943 καί 20.000 ἄτομα τό 1944, σώζοντας πολύ κόσμο ἀπό τό θάνατο.

Συγκρότησε ἑπτά ἐνοριακά ἰατρεῖα μέ ἐθελοντές γιατρούς καί νοσηλευτές ὅπου ἐξετάστηκαν, πῆραν φάρμακα καί τρόφιμα 11.827 ἀσθενεῖς. ῾Ο Μητροπολίτης ᾿Ιωακείμ, ἰδιαίτερα γιά τούς φυματικούς, ἱδρύει μέσα στήν κατοχή καί προεδρεύει τήν «᾿Αντιφυματική ῾Εταιρεία ὁ καλός Σαμαρείτης» ἡ ὁποία μέ τό ἀντιφυματικό ἱατρεῖο της ἔδωσε ζωή σέ πάρα πολλούς προφυματικούς καί φυματικούς.

῾Η ἀνάπτυξη τῆς ἔνοπλης ἀντίστασης τοῦ λαοῦ μας καί ἡ ἀγριότητα τῶν ἀντιποίνων τῶν κατοχικῶν λαῶν κορύφωσαν τή δράση καί ἀγωνία τοῦ ᾿Επισκόπου. Μέ προσωπικές παραστάσεις, ἔγγραφα, ὑπομνήματα, ἱκεσίες, ταπεινώσεις στίς ἀρχές κατοχῆς, μέ ἐπισκέψεις στίς φυλακές Βόλου καί Λάρισας, διακινδυνεύοντας τή ζωή του, ὁ ᾿Ιωακείμ ἐλευθέρωσε ἑκατοντάδες φυλακισμένους τοῦ Βόλου καί τοῦ ῾Αλμυροῦ, ἔσωσε ἀρκετούς ἀπό τό ἐκτελεστικό ἀπόσπασμα.

Μέ δική του, ἐπικίνδυνη γιά τόν ἴδιο, παρέμβαση διέφυγαν ἔγκαιρα καί σώθηκαν οἱ ῾Εβραῖοι τοῦ Βόλου. Μέ τρόφιμα τῆς ᾿Εκκλησίας ἔζησαν οἱ φυλακισμένοι. ῾Ο Μητροπολίτης ᾿Ιωακείμ, ἐπικεφαλῆς ᾿Αντιστασιακῶν τοῦ Ε.Α.Μ., ἔπεισε τό γερμανό Λιμενάρχη Βόλου, ὑποπλοίαρχο Πέτς, νά μήν καταστρέψει τίς λιμενικές ἐγκαταστάσεις.

῾Ο γέροντας ᾿Επίσκοπος εἶχε τήν εὐλογία νά ζήσει καί νά τελέσει τή δοξολογία τῆς ἀπελευθέρωσης στίς 21 ᾿Οκτωβρίου 1944, νά σταθεῖ ὄρθιος καί νά συνεχίσει τή διακονία του παρά τή νόσο Πάρκινσον καί τή βαρηκοΐα πού τόν ταλαιπωροῦσαν. Τή μετακατοχική πρώτη περίοδο μέσα σέ ἐκτεταμένη δυστυχία καί ἀνέχεια ἱδρύει καί λειτουργεῖ μέ δαπάνες τῆς Μητροπόλεώς του τό ᾿Ανώτερο ᾿Εκκλησιαστικό φροντιστήριο, στό ὁποῖο ἀπό τό 1948 φοίτησαν, στεγάστηκαν καί σιτίστηκαν πολλοί σπουδαστές κληρικοί καί λαϊκοί.

Στούς καταστροφικούς σεισμούς τοῦ Βόλου τό 1954 καί 1955 μένει ἄστεγος γιά δεύτερη φορά. Δέν φεύγει ἀπό τή θέση του. Μένει μαζί μέ τούς ἄλλους σέ σκηνή ἀρχικά καί σέ παράγκα μέχρι τήν παραίτησή του. Ζεῖ τή φοβερή πλημμύρα στό Βόλο τό 1955 μέ τριάντα ἕξη νεκρούς, τήν πρωτοφανῆ χιονόπτωση τό 1956 μέ παγετούς πού κατέστρεψαν χιλιάδες ἐλαιόδεντρα. Συμμετέχει στή δυστυχία τῶν νέων σεισμῶν τοῦ 1956 καί 1957 μέ τόν τελευταῖο νά κτυπᾶ τό Βελεστίνο.

Τόν ᾿Ιανουάριο τοῦ 1957 ὁ Δημητριάδος ᾿Ιωακείμ παραιτεῖται σέ ἡλικία 84 ἐτῶν. Δέν ἐγκαταλείπει τό Βόλο γιατί ἐδῶ θέλει νά ἀναπαυθεῖ.

Στήν τελευταία του δημοσιογραφική συνέντευξη τόνισε τή δύναμη τῆς χριστιανικῆς ἀγάπης ὡς τοῦ μόνου μέσου ἐπίτευξης κοινωνικῆς δικαιοσύνης καί ἰσοκατανομῆς τῶν ἀγαθῶν τῆς γῆς. «...Πρέπει νά ἀναπτυχθεῖ ἀλληλεγγύη μεταξύ τῶν ἀνθρώπων καί τῶν λαῶν. ῎Αλλοι πεινοῦν, ἄλλοι εἶναι ἀμόρφωτοι, χρειάζονται βοήθεια καί διδασκαλία, διά τοῦτο πρέπει να ἐφαρμοστεῖ ἕνα εἶδος χριστιανικοῦ σοσιαλισμοῦ πέρα ὥς πέρα...».

Στίς 15 Μαρτίου 1959 σέ ἡλικία 86 ἐτῶν ἐξεδήμησε εἰς Κύριον καί ἀναπαύτηκε στή γῆ τῆς Μαγνησίας κοντά στούς φτωχούς τῆς ἐνορίας ῾Αγίου Βασιλείου. Τιμήθηκε ἐν ζωῇ ἀπό τήν ῾Ελληνική πολιτεία μέ τό ἀνώτατο παράσημο τῶν Ταξιαρχῶν τοῦ Τάγματος τοῦ Σωτῆρος. ᾿Από τήν «Πανελλήνιον ῞Ενωσιν ἐν ᾿Αμερικῇ» ἀπό τό «Σταυρό Σωτηρίας», τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί τήν ᾿Εκκλησία τῆς ῾Ελλάδος.

Μετά τό θάνατό του ἡ Μητρόπολη Δημητριάδος μέ πρωτοβουλία τοῦ μακαριστοῦ Χριστόδουλου ἀνήγειρε τήν προτομή του στό τάφο του, ἔδωσε το ὄνομά του σέ αἴθουσα τοῦ Πνευματικοῦ Κέντρου της, καθιέρωσε ἐπετειακή μνημόνευση τοῦ ἔργου του στόν πόλεμο καί τήν κατοχή, τήν ὁποία συνεχίζει ὁ Μητροπολίτης μας κ. ᾿Ιγνάτιος.

῾Ο Δῆμος Βόλου ἔδωσε τό ὄνομά του σέ δρόμο τῆς πόλης. ῾Η ᾿Ισραηλιτική κοινότητα τόν τίμησε καί τόν τιμᾶ κάθε χρόνο. Τό ᾿Ισραήλ τοῦ ἀπένειμε τήν ἀνώτατη τιμητική διάκριση τοῦ «Δίκαιου τῶν ᾿Εθνῶν». ῾Ο λαός μας θά τιμᾶ πάντοτε τή μνήμη του.