Ο παλαιός Ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής

Ο ιστορικός και παλαιότατος Ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής Κοκκωτών, είναι κτισμένος στη νότια πλευρά του νεόδμητου Ιερού Ναού, πλησίον της πλατείας του χωριού. Αντικρίζοντας ο προσκυνητής τον Ναό, βλέπει εξωτερικά ένα τετράγωνο κτίριο, διαστάσεων 12 επί 6,5 μέτρων, περίπου. Η στέγη του Ναού είναι επικαλυμμένη με κεραμίδια.
Ο Ναός – κτισμένος με ντόπια πέτρα – αρχικά ήταν μεγαλύτερος, μα κατά τη διάρκεια των ετών μίκρυνε, ιδιαίτερα στις τελευταίες εργασίες συντήρησης και αναστήλωσης που πραγματοποιήθηκαν για την αποκατάσταση του ιερού τούτου κτίσματος.
Άξιο, επίσης, προσοχής είναι και το αρχαίο ανάγλυφο, το οποίο είναι εντοιχισμένο στη δεξιά πλευρά της εισόδου του Ναού.
Η εφημερίδα «Ο Βώλος», το 1889 κάνει λόγο για την ύπαρξή του:
«Εις το χωρίον Κοκοτούς, το περιώνυμον δια την πρώτην ορισθείσαν εν αυτώ συνέντευξιν των ημετέρων και των οθωμανών επιτρόπων κατά το 1880, ευρέθη μαρμαρίνη πλάξ, ανάγλυφον έχουσα ιππέα τρέχοντα από ρυτήρος και δεξιά και άνωθεν τας λέξεις ΑΒΙΣΟΝΑΣ ΙΜΒΡΟΤΟΥ ΗΡΩΣ ΧΑΙΡΕ. Το ανάγλυφον τούτο είχε μετακομισθή προ πολλών ετών εις το χωρίον εξ  ερειπωμένου εξωκλησίου Αγίας Παρασκευής, ένθα ηγείρετο ίσως το πάλαι εν πυκνή λόχμη το ηρώον του εν τω αναγλύφω ήρωος».
Τέλος, κατά το έτος 1899 η Επιτροπή της Φιλαρχαίου Εταιρείας Αλμυρού, διαβάζει την επιγραφή ως εξής: «Άβις Ονασιμβροτού ήρως Χρηστέ χαίρε».
Η ιστορία του παλαιού Ναού της Αγίας Παρασκευής, είναι συνυφασμένη, τόσο με την ιστορική εξέλιξη του χωριού, όσο και με αυτή της ευρύτερης περιοχής.
Ήδη, από τους πρωτοχριστιανικούς χρόνους υφίσταται Ναός αφιερωμένος στη λογική λατρεία του Θεού, ο οποίος – πιθανόν – να κτίστηκε επάνω στα ερείπια ειδωλολατρικού Ναού, κατά τη συνήθη τακτική της περιόδου.
Κατά τη βυζαντινή περίοδο, ο Ναός εξακολουθεί να υφίσταται, ο οποίος ίσως να υπέστη ορισμένες τροποποιήσεις. Επαρκή, όμως, ιστορικά στοιχεία για την περίοδο αυτή δεν μας σώζονται.
Την περίοδο της Φραγκοκρατίας (1205 – 1222 μ.Χ.), ο Ναός φέρεται να είναι αφιερωμένος – κατά την παράδοση – στον άγιο Γεώργιο. Υπέστη αρκετές καταστροφές, καθώς ο καρδινάλιος Πελάγιος, ως απεσταλμένος του Ρωμαίου Ποντίφικος και έχοντας στην κατοχή του ικανό στράτευμα πυρπόλησε τον ι. Ναό, επιθυμώντας να εξαφανίσει κάθε τι το ορθόδοξο και να προσηλυτίσει τους κατοίκους στο λατινικό δόγμα.
Μεταξύ των ετών 1300 – 1500 περίπου, στερούμαστε ιστορικών μαρτυριών. Ο Ναός σίγουρα θα υφίστατο, αλλά μας είναι άγνωστο το όνομα του Αγίου, στον οποίο είναι αφιερωμένος.
1600 – σήμερα: Ο Ναός φέρεται να είναι αφιερωμένος στην Αγία Οσιοπαρθενομάρτυρα και Αθληφόρο Παρασκευή. Η αφιέρωση στην Αγία, ίσως έγινε κατά τον 17ο αιώνα, ή μεταξύ των ετών 1300 – 1500. Αυτή τη χρονική περίοδο υπέστη αρκετές τροποιήσεις. Αξίζει δε να αναφερθεί ότι, ο σημερινός Ναός είναι κτίσμα του 17ου αιώνα.
Καθ’ όλη, όμως, την ιστορική του ύπαρξη στο διάβα των αιώνων, ο παλαίφατος Ναός της αγίας Παρασκευής καταστράφηκε, ανακαινίσθηκε και τροποποιήθηκε εξαιτίας ποικίλων παραγόντων. Αδιάψευστος μάρτυρας – πλην των άλλων – και οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό του Ναού, οι οποίες φιλοτεχνήθηκαν σε διάφορες περιόδους και ακολούθησαν την εξέλιξη του ιερού τούτου κτίσματος.
Εισερχόμενος ο προσκυνητής στο Ναό, ο προσκυνητής εισέρχεται σε μία τρίκλιτη βασιλική, η οποία αποτελείται από τον κυρίως Ναό και το Ιερό Βήμα.   Σήμερα, εκλείπουν από το Ναό η Λιτή και ο Εξωνάρθηκας. Οκτώ ξύλινοι, κυλινδρικοί κίονες χωρίζουν το Ναό σε τρία κλίτη, ενώ η σκεπή – μπακλαβαδωτή – καλύπτεται με ξύλινη επένδυση, απ’ όπου κρέμονται δύο νέοι πολυέλαιοι, αντικαθιστώντας τους παλαιούς.
Στο κεντρικό κλίτος ορθώνονται δύο καινούργια ξύλινα προσκυνητάρια. Δεξιά, η Αγία Παρασκευή και αριστερά, ο Άγιος Παντελεήμονας. Στο δεξιό κλίτος, στις θέσεις των ανδρών, στέκει ο ξύλινος Δεσποτικός Θρόνος – νεώτερος – όπου στην πλάτη του υπάρχει η αγιογραφημένη εικόνα του Μεγάλου Αρχιερέα (1880 περίπου).
Το Τέμπλο του Ναού είναι ξυλόγλυπτο και καλυμμένο με φύλλα χρυσού. Πιθανόν να κατασκευάστηκε προς το τέλος του 17ου ή στις αρχές του 18ου αιώνα. Οι δε εικόνες του υψώνονται σε τρεις παράλληλες σειρές.
Αρχικά, ολόκληρη η εσωτερική επιφάνεια του Ναού καλυπτόταν με τοιχογραφίες, η οποία χρονολογικά τοποθετείται σε διάφορες περιόδους (βυζαντινή περίοδος, 17ος αιώνας). Σήμερα, από την αξιόλογη αγιογραφία του Ναού, σώζεται μόνο το εσωτερικό του Ιερού Βήματος, καθώς και οκτώ συνολικά μορφές, πάνω από τους αντίστοιχους κίονες του κυρίως Ναού.
Η αγιογράφηση του Ιερού Βήματος πραγματοποιήθηκε – σύμφωνα με τους Νικόλαο Γιαννόπουλο και Μανόλη Χατζηδάκη – από τον αγιογράφο Ιωάννη Άληστο, το έτος 1636. Ο Ιωάννης, ένας πάρα πολύ σπουδαίος ζωγράφος, έδρασε όπως φαίνεται στα μέρη της Θεσσαλίας κατά τον 17ο αιώνα. Τις μορφές που αγιογραφεί τις εμφανίζει ασκητικές, εξαϋλωμένες και αρκετά εκφραστικές. Κυρίως, χρησιμοποιεί παραστάσεις από την Παλαιά Διαθήκη.
Πάντως, παρά την τωρινή άσχημη κατάστασή τους, διακρίνεται η άριστη τεχνοτροπία, καθώς και η πνευματικότητα των μορφών.



Ο νέος Ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής

Το 1970, το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο με εφημέριο τον π. Κωνσταντίνο Σύρο,  απεφάσισε την ανέγερση νέου Ιερού Ναού, δίπλα στον παλαιό, λόγω της παλαιότητος του προηγουμένου και της αναγκαιότητας της διαφύλαξης του σημαντικού τούτου ιερού κτίσματος.
Την ίδια χρονική περίοδο, τίθεται ο θεμέλιος λίθος από τον τότε ηγούμενο της Ιεράς Μονής Άνω Ξενιάς, Αρχιμανδρίτη Καλλίνικο Μεταξογένη και ξεκίνησε η ανοικοδόμηση του Ναού.
Ο Ναός, εξωτερικά, δίνει την εντύπωση – παρά την ύπαρξή του σε ορεινό και κτηνοτροφικό χωριό – ενός μεγαλόπρεπου και καλαίσθητου οικοδομήματος.
Πρόκειται, για τρίκλιτη καμαροσκέπαστη και ευρύχωρη βασιλική. Ανατολικά υπάρχουν η κεντρική κόγχη του Ιερού Βήματος καθώς και δύο άλλες κόγχες, εκατέρωθεν αυτής. Στην δυτική όψη του Ναού, ο προσκυνητής εισέρχεται στον εξωνάρθηκα, όπου επικοινωνεί με τον κυρίως Ναό με τρεις πόρτες. Η βόρεια πλευρά  συνορεύει με τον δημόσιο δρόμο και μέσω των παραθύρων, το φως του ηλίου εισέρχεται εντός. Η νότια πλευρά, κατά το ήμισυ, εφάπτεται με τον παλαιό Ναό.
Εσωτερικά, δύο σειρές κιόνων χωρίζουν το Ναό σε τρία κλίτη. Στο κεντρικό και καθώς εισέρχεται ο προσκυνητής, ασπάζεται την θαυματουργή ι. Εικόνα της Αγίας Παρασκευής, όπως και τις λοιπές ι. Εικόνες οι οποίες είναι τοποθετημένες σε ξυλόγλυπτα προσκυνητάρια. Στο ίδιο κλίτος, υπάρχει ο ξυλόγλυπτος δεσποτικός θρόνος, ο άμβωνας, καθώς και οι θέσεις των δύο χορών, τα ψαλτήρια. Από την οροφή δε, κρέμεται ο κεντρικός πολυέλαιος όπως και άλλοι μικρότεροι.
Στα δύο πλευρικά κλίτη, υπάρχουν οι θέσεις των ανδρών (δεξιά) και των γυναικών (αριστερά).
Δεσπόζουσα θέση κατέχει το ξυλόγλυπτο τέμπλο, το οποίο κατασκευάσθηκε το έτος 1986 και φέρει αγιογραφημένες εικόνες, από το έμπειρο χέρι του αξιόλογου αγιογράφου Κωνσταντίνου Σπανοδήμου (+), από το Βόλο. Εκατέρωθεν της Ωραίας Πύλης, βρίσκονται οι δεσποτικές εικόνες του Χριστού, της Παναγίας, του Ιωάννου του Προδρόμου, της Αγίας Παρασκευής, των Αγίων Μεγαλομαρτύρων Γεωργίου και Δημητρίου, των Αρχαγγέλων Γαβριήλ και Μιχαήλ στα παραπόρτια, καθώς και των αγίων Βασιλείου του Μεγάλου και Αναργύρων, Κοσμά και Δαμιανού.
Στη δεύτερη εικονογραφική ζώνη, παριστάνεται ο Μυστικός Δείπνος (πάνω από την Ωραία Πύλη), καθώς και μορφές των Αποστόλων, Μαθητών του Κυρίου και Αγίων. Τέλος, το όλο σύνολο συμπληρώνεται με την Σταύρωση του Κυρίου και τα Λυπηρά.
Στον χώρο του Ιερού Βήματος, κεντρική θέση έχει η Αγία Τράπεζα, όπου τελείται η Φρικτή και Αναίμακτη Θυσία. Στην βόρεια κόγχη υπάρχει η Πρόθεση των Τιμίων Δώρων, ενώ στην αριστερή, το Διακονικό, όπου φυλάσσονται τα διάφορα λειτουργικά βιβλία, τα άμφια του ιερέα και της Αγίας Τραπέζης, καθώς και ορισμένα από τα αξιόλογα κειμήλια του ι. Ναού (φορητές εικόνες, κ.α.).
Ο Ναός κοσμείται από ωραιότατες αγιογραφίες στους τοίχους. Στην οροφή του κεντρικού κλίτους ο Χριστός ως Παντοκράτωρ ευλογεί τους πιστούς, ενώ διάφορες σκηνές από το έργο της θείας Οικονομίας – Γέννηση, Σταύρωση, Πεντηκοστή, κ.α. – προκαλούν το κατάλληλο δέος.  Στην δε κόγχη του Ιερού Βήματος, η Πλατυτέρα υποδέχεται τους προσκυνητές, ενώ σειρά Ιεραρχών και η σκηνή της Θείας Μεταλήψεως κυκλώνουν το ιερό Θυσιαστήριο. Στον υπόγειο χώρο του Ναού, βρίσκεται το Πνευματικό Κέντρο της Ενορίας, το οποίο προσφέρεται για την φιλοξενία των ποιμαντικών δράσεων.
Τέλος, στο προαύλιο του Ιερού Ναού ορθώνεται το Ηρώον, όπου φέρνει στις μνήμες των κατοίκων όλους εκείνους που θυσιάστηκαν για την ελευθερία του χωριού.

Κειμήλια

Από τα πολλά κειμήλια του Ναού σήμερα σώζονται ελάχιστα, τα οποία – όμως – είναι ικανά να μας καταδείξουν την ευλάβεια των πιστών κατοίκων του χωριού, καθώς και την αγάπη για τον ευπρεπισμό του «οίκου του Θεού».
Από τα διασωθέντα, λοιπόν, κειμήλια, υπάρχουν:
-    τεμάχιο ι. Λειψάνου της Αγίας Παρασκευής.
-    Σταυρός Λιτανείας και δύο Εξαπτέρυγα. Ασημένια και ανάγλυφα, χρονολογίας του 1850 περίπου.
-    Ιερό Ευαγγέλιο με χρυσή και ασημένια επένδυση. Στη ράχη φέρει την εγχάρακτη επιγραφή: «ΧΥΡ: ΙΩ: ΧΡΥΣΟΧΟΥ: ΕΝ ΜΑΚΡΝΕΠΖΗΣ: ΕΧΑΡΑΧΘΗ: 1861».
-    Σταυρός αγιασμού. Ξυλόγλυπτος με ασημένια επένδυση.
-    Φορητές εικόνες, από το 1850 και εξής (30 τον αριθμό)
Παράλληλα, σώζονται Μηναία (λειτουργικά βιβλία), τα οποία εκδόθηκαν στη Βενετία και χρονολογούνται από το 1675, 1798 και εξής. Τέλος, υπάρχουν Μηναία, Πεντηκοστάριον, όπως και άλλα παλαιά βιβλία, τα οποία εκδόθηκαν από το 1850 και μετά.

Κατάλογος κληρικών
(καταγομένων από το χωριό)

Ιερομόναχοι:
α) Γαλάτος Καραγεώργος ή Τσουκάρας
Διετέλεσε ηγούμενος της Ι.Μ. Άνω Ξενιάς γύρω στα 1870 – 1880
β) Αγαθάγγελος Τσακμάς
Μοναχός της Ι.Μ. Άνω Ξενιάς (1890)
γ) Αχίλλειος Τσαπατόρης
Μοναχός και ηγούμενος της Ι.Μ. Άνω Ξενιάς (1880 – 1890)
δ) Γρηγόριος Μίχος (αδελφός του Αθανασίου Μιχόπουλου)
Μοναχός (1870 – 1928)
ε) Ιωακείμ (υποκοριστικό Μαρτσαλής) 
(1870 – 1930)
Ιερείς:
Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας
α) Αθανάσιος Πριάκος
Υπηρέτησε στον Αλμυρό
β) Δημήτριος Γκάργκας
Υπηρέτησε στον Ι.Ν. Αγ. Νικολάου Αλμυρού
γ) Γεώργιος Τσαπατόρης (αδελφός του ιερομ. Αχιλλείου Τσαπατόρη)
δ) Κωνσταντίνος Παπακωνσταντής
Υπηρέτησε στον Ι.Ν. Αγ. Δημητρίου Αλμυρού. Και τα τρία του παιδιά χειροτονήθηκαν ιερείς (Αθανάσιος, Απόστολος, Θεόδωρος)
ε) Χρήστος Πρίτσιας
Ιερεύς του χωριού από το 1882. Σκοτώθηκε το 1897.
ζ) Κωνσταντίνος Πρίτσιας
Αδελφός του πρηγουμένου. Υπηρέτησε ως ιερεύς στο χωριό και μετά στους Κωφούς και στον Ι.Ν. Ευαγγελιστρίας Αλμυρού
η) Κωνσταντίνος Καλτσέτας (Καλτσάς)
Διακόνησε στο χωριό στο διάστημα των ετών 1885 – 1895
θ) Ευστάθιος Πολυμέρου
Υπηρέτησε στο χωριό σαράντα χρόνια (1899 – 1939)
ι) Γεώργιος Νικοβιώτης.
Χειροτονήθηκε ιερεύς το 1928. Υπηρέτησε στη Φυλάκη Αλμυρού, στο Βελεστίνο και από το 1939 στο χωριό.
κ) Σπυρίδων Καραντζούνης του Θεοδώρου
Έγινε ιερεύς το 1916 στη Σπαρτιά Φθιώτιδος. Υπηρέτησε στο Τρίκερι, στην Αγιά Λαρίσης, καθώς και στους ι. Ναούς Ευαγγελιστρίας και Αγ. Δημητρίου Αλμυρού. Ως συνταξιούχος διακόνησε στο χωριό.
λ) Αθανάσιος Καπής (1929)
Ιερουργούσε στο Βελεστίνο μέχρι το θάνατό του
μ) Αθανάσιος Τσίκας
Διετέλεσε εφημέριος του Ι.Ν. Αγ. Παρασκευής Βόλου
ν) Γεώργιος Καρατζούνης του Χρήστου
Ιερεύς στις Μηλιές Πηλίου
ξ) Χρήστος Σκαρλάτος
Υπηρέτησε στο Αργιλοχώρι Αλμυρού (1932 – 1945)
ο) Κωνσταντίνος Σύρος
Εφημέριος του χωριού από το 1969 μέχρι και το 1986, όπου και τοποθετήθηκε στον Ι.Ν. Αγ. Δημητρίου Αλμυρού.
π) Ιωάννης Παππάς
Υπηρέτησε στους ι. Ναούς Αχειροποιήτου Θεσσαλονίκης, Αγ. Αναργύρων Βόλου (1972 – 1975), Μεταμορφώσεως Μοσχάτου (1975 – 1981), Αγ. Βαρβάρας – Ιωάν. Δαμασκηνού Ν. Ιωνίας Μαγνησίας (1981 – 1993)/ Από το 1993 έως και σήμερα στη Μεταμόρφωση Βόλου. Παράλληλα, ασκεί τα καθήκοντα του εφημερίου επί δεκαοκταετία στην ενορία Αγίας Παρασκευής Κοκκωτών.

Στον κατάλογο προστίθενται και οι Αρχιμ. Ιωαννίκιος Βαρβαρέλης και Πρωτ. Δημήτριος Μαργαρίτης, οι οποίοι υπηρέτησαν στο χωριό.

Διατελέσαντα μέλη του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου
Ευάγγελος Μαλλιαρός, Γεώργιος Σύρος, Γεώργιος Καλτσάς, Ιωάννης Κουτσούμπας, Ευάγγελος Κολώνης, Σωτήριος Μπόπης, Αθανάσιος Σταμούλης, Δημήτριος Τσουκάρας, Απόστολος Σπανός, Νικόλαος Βαλαμούτης, Αθανάσιος Ξύστρας, Θεόδωρος Ζήσης, Χρήστος Σύρος, Ευστάθιος Πολυμέρου, Νικόλαος Φώτης, Βασίλειος Τσιαμανής.

Ιεροψάλτες
Ιωάννης Παπαθεοδώρου, Δημήτριος Σπανός, Παναγιώτης Μπουκώρος, Αθανάσιος Αρίδης.

Ποιμαντική δραστηριότητα

Στα πλαίσια των ποιμαντικών δράσεων της ενορίας ιδρύθηκε το Πνευματικό Κέντρο στον υπόγειο χώρο του Ναού, με σκοπό να φιλοξενήσει τη λειτουργία των κατηχητικών σχολείων, την δανειστική βιβλιοθήκη, τη διάθεση επιτραπέζιων παιχνιδιών και την προβολή ψυχωφελών ταινιών. Όμως, η αισθητή μείωση των κατοίκων του χωριού και ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων, περιόρισαν ή ορθότερα, ανέστειλαν την λειτουργία του.
Παρ’ όλα ταύτα, η Εκκλησία οφείλει να προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες των πιστών μελών της. Επί του παρόντος, γίνονται οι απαραίτητες ενέργειες προκειμένου να αποπερατωθεί μία αίθουσα εκδηλώσεων, με σκοπό να στεγάσει μερικές από τις δράσεις της Ενορίας, όπως λ.χ. η ίδρυση Εκκλησιαστικού και Λαογραφικού Μουσείου, η φιλοξενία των ευλαβών ενοριτών και προσκυνητών του Ναού (αρχονταρίκι), κ.α.
Τέλος, στην Ενορία της Αγίας Παρασκευής Κοκκωτών ανήκουν και τρία παρεκκλήσια. Του Αγίου Παντελεήμονος, του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Αθανασίου, τα οποία ευρίσκονται στις ομώνυμες τοποθεσίες.
Το παρεκκλήσιο του Αγίου Παντελεήμονος, ευρίσκεται σε μία μαγευτική τοποθεσία νότια του χωριού και στη θέση του υπάρχοντος νέου παρεκκλησίου, υπήρχε παλαιότατο ναϋδριο, αφιερωμένο στον ίδιο Άγιο. Οι εργασίες θεμελίωσής του έλαβαν χώρα το 1992 και σήμερα το παρεκκλήσιο του Αγίου Παντελεήμονος φιλοξενεί και πάλι τους κατοίκους του χωριού, οι οποίοι προστρέχουν στον Άγιο για να λάβουν τη χάρη του. Το παρεκκλήσιο λειτουργεί – συνήθως – δύο φορές το χρόνο. Στη μνήμη του Αγίου Παντελεήμονος (27 Ιουλίου), όπου μετά τη θεία Λειτουργία οι κάτοικοι γευματίζουν μαζί, όπως και στο παρελθόν και την Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος.
Το ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου βρίσκεται εντός του χωριού, «φυτεμένο» στην κυριολεξία ανάμεσα σε πεύκα. Νεότερο χρονολογικά από αυτό του Αγίου Παντελεήμονος, πανηγυρίζει στις 20 Μαΐου, ημέρα της ανακομιδής του λειψάνου του Αγίου Νικολάου. Στο ίδιο παρεκκλήσιο τελείται και ο Εσπερινός της Αγάπης, την Κυριακή του Πάσχα.
Τέλος, στην κυριότητα του Ι.Ν.Αγ. Παρασκευής Κοκκωτών ανήκει και το κοιμητηριακό παρεκκλήσιο του Αγίου Αθανασίου, ευρισκόμενο εντός του κοιμητηρίου του χωριού και το οποίο εορτάζει στις 2 Μαΐου, επί τη ανακομιδή των λειψάνων του Μεγάλου Αθανασίου, Πατριάρχου Αλεξανδρείας.

Ημέρες πανηγύρεως

-    26 Ιουλίου, της Αγίας Παρασκευής
-    27 Ιουλίου, του Αγίου Παντελεήμονος