Πραγματοποιήθηκε στο Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλίας (16/10) η πρώτη Γενική Ιερατική Σύναξη της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος, κατά την οποία εγκαινιάστηκε η προσπάθεια της Τοπικής Εκκλησίας για την ουσιαστική προσέγγιση των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας.

Μετά τον Αγιασμό την Σύναξη προλόγισε ο Σεβ. Μητροπολίτης Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος, ο οποίος επεσήμανε ότι «Οι Πατέρες μας, οι κατ' εξοχήν εκφραστές της συνάντησης Εκκλησίας και κόσμου, αγάπησαν και έδωσαν μαρτυρία λόγου ή και αίματος, στον κόσμο του καιρού τους. Με αυτήν την έννοια ανήκουν στην ιστορία. Τόσο πολύ, όμως, η αγάπη απάλλαξε την ύπαρξή τους από τα μεταπτωτικά στίγματα των πταισμάτων, ώστε έσπασαν τους φραγμούς του παρόντος τους ούτως, ώστε να φτάνουν ολοζώντανοι μέχρις εμάς. Με αυτήν την έννοια ανήκουν στην αιωνιότητα. Συνεπώς, δεν υπάρχει τέλος της «εποχής των Πατέρων... Υπάρχει το παρόν των Πατέρων, υπάρχει το μέλλον των Πατέρων. Αλλά, πέραν τούτου, υπάρχει και κάτι θεμελιώδες, όπως σημειώνει σύγχρονος Ορθόδοξος Ιεράρχης: «Ενώ η ουσία της πατερικής θεολογίας παραμένει αναλλοίωτη, οι άνθρωποι κάθε εποχής και κάθε πολιτισμού βιώνουν με τρόπο διαφορετικό τα υπαρξιακά προβλήματά τους. Χρέος της Ορθόδοξης Θεολογίας είναι να προσπαθεί να απαντά διαρκώς στο ερώτημα, όχι τί είπαν οι Πατέρες στην εποχή τους (αυτό είναι έργο των ιστορικών), αλλά τί θα έλεγαν σήμερα, αν βρίσκονταν αντιμέτωποι με τα προβλήματα ενός σύγχρονου δυτικού ανθρώπου ή Αφρικανού κ.τ.λ. Αυτό θα αποτελούσε «προδοσία» των Πατέρων; Κάθε άλλο. Προδοσία θα αποτελούσε, αντιθέτως, η μετατροπή των Πατέρων σε αρχαιολογικούς θησαυρούς, που τους φυλάσσουμε στο μουσείο, χωρίς να τους αφήνουμε να μιλήσουν τη γλώσσα της εποχής μας»[1]. Η αναφορά σ'  αυτούς όχι μόνον δεν αποτελεί παρελθοντολογία, αλλά, αντίθετα, αποτελεί και εγγύηση διαρκούς ανάδειξης νέων Πατέρων. Η Πατερική χορεία δεν έχει κλείσει. Κάτι τέτοιο θα αποτελούσε, πρώτα απ' όλα, αμφισβήτηση της διαρκούς παρουσίας του Αγίου πνεύματος μέσα στην Εκκλησία. Τολμώ να πω, όμως, πως θα αποτελούσε και προδοσία του πνεύματος των Πατέρων της Εκκλησίας μας. Διότι αυτοί, ουδέποτε φιλοδόξησαν να αποτελέσουν ... «πηγή» η δεξαμενή παραπομπών. Ζώντας ανάμεσά μας, ακόμη και αυτή τη στιγμή που μιλάμε, δεν ξεφυλλίζουν ενώπιόν μας συγγράμματα και τόμους. Προτιμούν να δείχνουν με το δάκτυλο μία διαδρομή, που ξεκινά από το «σήμερα», το δικό μας «σήμερα», και τερματίζει στην πύλη της αιωνιότητας».

Πρώτος ομιλητής ήταν ο Σεβ. Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως κ. Άνθιμος, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα «Οι Πατέρες και η εποχή μας». Ο Σεβασμιώτατος μίλησε για τους δύο τρόπους με τους οποίους εκλαμβάνονται οι Πατέρες στην εποχή μας. «Με τον πρώτο τρόπο οι Πατέρες αντιμετωπίζονται ως είδωλα και πανάκεια. Γίνεται απροσδιόριστη και αποσπασματική χρήση τους, που σκοπεύει στην εξυπηρέτηση συγκεκριμένων σκοπιμοτήτων. Με τον δεύτερο οι Πατέρες δείχνουν τον δρόμο για να προβληματιζόμαστε για τα πράγματα του καιρού μας. Αυτό συνιστά προσαρμογή στη δική μας πράξη. Πολλές φορές φωτίζουν πτυχές του σήμερα. Τί γίνεται, όμως, με τα διφορούμενα θέματα ή τις νεοφανείς ποιμαντικές προκλήσεις; Για τα ζητήματα αυτά οι Πατέρες σιωπούν γιατί δεν τα συνάντησαν, ως ποιμαντική ανάγκη, ποτέ...»

Σε άλλο σημείο της ομιλίας του ο κ. Άνθιμος σημείωσε ότι «Η Θεολογία σήμερα βρίσκεται σε πορεία σχηματισμού. Είναι απαραίτητο, όμως, να υπάρχει ως σταθερό θεμέλιο αυτού του σχηματισμού ο σαρκωμένος Λόγος του Θεού. Όταν η βάση είναι σταθερή, μπορεί η Θεολογία να σχηματίζεται σε κάθε εποχή και να την φωτίζει»

Αναφερόμενος σε σύγχρονες Θεολογικές πρακτικές, σημείωσε ότι «πολλοί σύγχρονοι Θεολόγοι επικαλούνται την Θεοπνευστία και την Συνοδικότητα των Πατέρων, γιατί θέλουν το καράβι της Εκκλησίας αγκυροβολημένο στο παρελθόν. Δε μπορούμε ν' αρνηθούμε το παρόν ή ν' απουσιάσουμε απ' αυτό. Αντλούμε από το παρελθόν για να ποτίσουμε τον κήπο του σήμερα. Κι αν το νερό δε είναι αρκετό, ποτίζουμε με τον ιδρώτα μας»

Ο κ. Άνθιμος ολοκλήρωσε την ομιλία του σημειώνοντας: «Οι Πατέρες της Εκκλησίας δεν είναι είδωλα και θέσφατα, αλλά εργαλεία στο σήμερα. Αντλούμε από την ρωμαλέα τακτική τους και συνεχίζουμε τον ρόλο τους, με αγάπη, ταλέντο και ευελιξία για την διακονία του σημερινού ανθρώπου»

Επόμενος ομιλητής ήταν ο Πρωτ. Γεώργιος Δορμπαράκης, Κληρικός της Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς, Θεολόγος - Εκπαιδευτικός, ο οποίος μίλησε με θέμα «Οι Πατέρες της Εκκλησίας ως γνήσιοι φορείς και θεματοφύλακες της Ιεράς Παραδόσεως» Ο π. Γεώργιος οριοθέτησε, καταρχήν, την Παράδοση ως «ό,τι η Εκκλησία αγωνίστηκε να διακρατήσει ως εντελώς απαραίτητο για να τηρεί και να αυξάνει ο άνθρωπος τη χάρη του Θεού μέσα στην καρδιά του», ενώ ως πυρήνα της πίστεως που αποτελεί την γνήσια και σώζουσα Παράδοση επεσήμανε «επενέργεια του Αγίου Πνεύματος στην Εκκλησία που μεταδίδει από γενιά σε γενιά τη ζωή του Χριστού. Η Παράδοση αυτή δόθηκε, καταρχάς, από τον ίδιο τον Κύριο στους μαθητές Του και από αυτούς μεταβιβάστηκε, στη συνέχεια, στις μετέπειτα γενιές. Πρόκειται για κατεξοχήν αγιοπνευματικό και χαρισματικό γεγονός, την πρωτοβουλία του οποίου δεν έχουν οι άνθρωποι, αλλά ο ίδιος ο Θεός...»

Στη συνέχεια αναφέρθηκε στους Πατέρες ως γνήσιους φορείς και θεματοφύλακες της Παραδόσεως, σημειώνοντας ότι ο λόγος τους είναι πάντα επίκαιρος. Εξηγώντας την έννοια της επικαιρότητας σημείωσε: «δεν εννοούμε, ασφαλώς, μία επικαιρότητα οπό πλευράς εξωτερικών συνθηκών - οι Πατέρες είναι πάντοτε παιδιά της εποχής τους και τα προβλήματα της εποχής τους αντιμετωπίζουν και με αυτά διαλέγονται - αλλά από πλευράς σκεπτικού και στάσεως ζωής. Με άλλα λόγια τα επιμέρους θέματα και προβλήματα με τα οποία ασχολήθηκαν μπορεί να μην ανταποκρίνονται στη δική μας σύγχρονη εποχή, ο τρόπος όμως που αντιμετώπισαν την εποχή τους, η στάση τους έναντι του Θεού και του ανθρώπου, συνιστούν το διαχρονικό στοιχείο, εκείνο που μπορεί να λειτουργήσει ως πυξίδα και για τή δική μας ζωή...»

Καταλήγοντας ο π. Γεώργιος τόνισε την ανάγκη μελέτης των Αγίων Πατέρων: «Είναι ευνόητη η ανάγκη της μελέτης των Πατερικών έργων. Δεν είναι πολυτέλεια η συναναστροφή μας με αυτά. Αποτελεί θέμα του ευ ζην μας, για να μπορούμε να ξεφεύγουμε από τη δεισιδαιμονία στην οποία μάς οδηγεί η άγνοια και η αμέλειά μας. Ιδιαιτέρως στην εποχή μας που πάμπολλες εκδόσεις πατερικών έργων γίνονται, νομίζουμε ότι θα δώσουμε λόγο στον Θεό, αν δεν τις εκμεταλλευτούμε. Στα πλαίσια των δυνατοτήτων μας και των οικονομικών και των διανοητικών, πρέπει να κάνουμε συχνή χρήση, έστω και για λίγη ώρα, των Πατερικών θησαυρισμάτων. Μάς οδηγούν οι Πατέρες αβίαστα και αλάνθαστα στην ένταξή μας στη Βασιλεία του Θεού. Δύο μόνο επιφυλάξεις μπορούμε να εκφράσουμε στην προτροπή μας αυτή: 1) Όπως υπάρχει κίνδυνος στη μελέτη της Αγίας Γραφής, αν δεν αγωνιζόμαστε να ζούμε τη ζωή της Εκκλησίας, έτσι και στη μελέτη των Πατερικών έργων και 2) Να μη μελετούμε αποσπασματικά τα έργα τους...αποσπασματική μελέτη, πολλές φορές, σημαίνει διαστρέβλωση και παρεξήγηση του Πατερικού λόγου...»

Ακολούθησε ενδιαφέρον διάλογος επί των εισηγήσεων.

Για να διαβάσετε τον χαιρετισμό του Σεβ. Δημητριάδος κ. Ιγνατίου, πατήστε εδώ.

Για να διαβάσετε την ομιλία του π. Γεωργίου Δορμπαράκη, πατήστε εδώ.

[1] Απόσπασμα από ομιλία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Περγάμου κ. Ιωάννου.