Άρθρο στην εφημερίδα "ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ" (17/11/2012)

    Ένα καθεστώς, λιγότερο ή περισσότερο απολυταρχικό, δεν παύει να αποτελεί μια απάντηση, έστω και προσωρινή στο χάος, που κάθε στιγμή απειλεί τα ανθρώπινα πράγματα. Ένα καθεστώς πιστεύει πάντα πως διαθέτει τελικές απαντήσεις σε προαιώνια και πάγια ερωτήματα, πάντα όμως φτάνει η στιγμή, όπου οι βεβαιότητές του καταρρέουν, ενίοτε με βίαιο τρόπο. Το μόνο βέβαιο που παραμένει ατράνταχτο είναι πως το κάθε καθεστώς επαληθεύει πάντοτε ένα και μοναδικό γεγονός: Την δίψα του ανθρώπου για εξουσία. Αυτή η δίψα κρύβεται πίσω από μεγαλόστομες διακηρύξεις και ουτοπικούς οραματισμούς. Δεν είναι λοιπόν ανεξήγητο, το πώς, πρωτοποριακά κινήματα και επαναστάσεις μεταβάλλονται σε νέα καθεστώτα, που με τη σειρά τους θα εναντιωθούν με πείσμα στο καινούργιο, που αργά ή γρήγορα θα εμφανιστεί. Είναι διότι η εξουσία είναι πάντα γλυκιά και πρέπει να διατηρηθεί πάση θυσία.

    Αυτό ακριβώς το γεγονός, επιβάλλει στην Εκκλησία να κρατάει πάντα αποστάσεις από κάθε μορφή καθεστώτων. Οπωσδήποτε έχει πολύ περισσότερους λόγους να αποστασιοποιείται από ένα αυταρχικό παρά από ένα δημοκρατικό καθεστώς, δεν πρέπει όμως ποτέ να ξεχνάει, πως, σε κάθε περίπτωση, το σαράκι της εξουσίας είναι πάντα σε θέση να κατατρώει τις καλύτερες προθέσεις και τα ευγενεστέρα οράματα.  

    Την ώρα που ο Χριστός λέει στους μαθητές του «εἴ τις θέλει πρῶτος εἶναι, ἔσται πάντων ἔσχατος καὶ πάντων διάκονος» (Μαρ.9,35), αλλά και την στιγμή, που τους πλένει τα πόδια  στον Μυστικό Του Δείπνο (Ιω. 13,5), καλεί εκείνους, αλλά και, διαχρονικά, όλα τα μέλη της Εκκλησίας Του, όχι μόνον σε έμπρακτη κριτική της εξουσιαστικής αλαζονείας, αλλά, πολύ περισσότερο, σε πλήρη αποκοπή από τον συγχρωτισμό με την οποιαδήποτε καθεστωτική εξουσία.

    Η χάραξη μιας τέτοιας πορείας, συνεπούς με το ζωντανό παράδειγμα του Ιδρυτή Της, οδήγησε επανειλημμένως την Εκκλησία σε σύγκρουση με τις αρχές και τις δυνάμεις του κόσμου τούτου, είτε με τη μορφή διωγμού, είτε με τη μορφή περιθωριοποίησης, είτε με τη μορφή χλευασμού. Το αξιοσημείωτο είναι, πως, στις περιόδους αυτές, το όραμά της, όραμα ενός κόσμου αγάπης, διακονίας και αλληλεγγύης, όχι μόνον διασώθηκε, αλλά ενισχύθηκε και καρποφόρησε, τρεφόμενο από πλήθος μαρτύρων.

    Δεν είναι όμως λίγες οι φορές, όπου η ανθρώπινη αδυναμία και η νοθευμένη πίστη οδήγησαν την Εκκλησία να αναζητήσει καθεστωτικά δεκανίκια. Και μάλιστα, στην πρόσφατη Ελληνική ιστορία, τα δεκανίκια αυτά τα βρήκε, όχι μόνο σε καθεστώς, απολυταρχικό και βίαιο, αλλά και σε καθεστώς που διέστρεψε και τον όρο «Έλληνας» και το όρο «Χριστιανός». «Χωρίς περίσκεψη, χωρίς αιδώ», η Ελλαδική Εκκλησία υπέκυψε στην πρόσκληση ενός ανερμάτιστου και σφετεριστικού καθεστώτος να ενταχθεί στα δικά του αφελή ιδεολογήματα, αλλά και να σιωπήσει μπροστά σε πρακτικές απάνθρωπες, πρακτικές, που εξευτελίζουν τον άνθρωπο και τον κατατάσσουν σε μοίρα χειρότερη από τα άλογα κτήνη. Εξαργύρωσε βέβαια την ένταξη αυτή με προνόμια, νομική και οικονομική θωράκιση, ακόμη και πολιτική υποστήριξη στην αποστολή της. Το τίμημα όμως υπήρξε βαρύ: Κατάντησε θλιβερός ουραγός μιας ανώμαλης πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης, η οποία της αφαίρεσε αντί πινακίου φακής όλο της τον δυναμισμό, καθιστώντας την ένα θλιβερό εργαλείο μεταφυσικής τεκμηρίωσης των τυραννικών επιλογών της.

    Υπήρξε όμως και κάτι ακόμη τραγικότερο: Κόμματα και κυβερνήσεις ήλθαν και παρήλθαν, την Εκκλησία όμως ακολουθεί μέχρι και σήμερα το στίγμα εκείνου του συμβιβασμού, της άμβλυνσης του κριτικού της ρόλου απέναντι στην αυθαιρεσία της εξουσίας, αλλά  και της νόθευση της αποστολής της. Γενεές Ελλήνων, τα τελευταία τριάντα χρόνια, κατέταξαν την Εκκλησία όχι στις δυνάμεις αμφισβήτησης και δράσης εναντίον καθεστώτων, που στηρίζονται στην αλαζονεία και την αδικία, αλλά στις δυνάμεις της συντήρησης των κακώς κειμένων, της συμπόρευσης με τους εκάστοτε κρατούντες και της στείρας άρνησης απέναντι σε κάθε εξέλιξη. Επιπλέον, η στάση της αυτή, στέρησε από την Ελληνική κοινωνία την πρόσβαση σε πηγές γνήσια ανθρωπιστικού ήθους, κριτικής αντιμετώπισης των εξελίξεων και σύνθεσης των νέων δεδομένων, στοιχεία, που πάντοτε χαρακτήριζαν τον πατερικό της λόγο και το γνήσιο εκκλησιαστικό της ήθος.

    Κι όμως! Ο πλούτος και ο δυναμισμός της Ορθόδοξης πίστης θα μπορούσαν να αποτελέσουν τότε και σήμερα και διαχρονικά, μια δύναμη ανατροπής, όχι απλώς δομών και συστημάτων, αλλά των βαθύτερων αιτίων όλων των δεινών: Της εγωιστικής νοοτροπίας, της μισαλλοδοξίας, του αχαλίνωτου καταναλωτικού ήθους και της αξιολόγησης της ζωής, στη βάση μόνον των δεικτών μιας οικονομικής ευμάρειας. Κυρίως, όμως, η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει τη δυνατότητα να αναδείξει ένα χαμένο νόημα ζωής, που δεν μπορεί παρά να προέρχεται έξω από τα στενά όρια αυτού του κόσμου, όπως επιγραμματικά επεσήμανε και ο φιλόσοφος Λούντβιχ Βιτγκενστάιν.

    Ο πόνος και η αλλοτρίωση, που επέφερε στην Ελλαδική Εκκλησία η καταφυγή σε εξουσιαστικές και καθεστωτικές δομές, ας αποτελέσει αιτία αυτοκριτικής, αλλά και αποφυγής ανάλογων λαθών στη μελλοντική της πορεία.